बुवाका परेवाहरू (अनुवाद कथा)

तपाईँले भन्नु भएको ठाउँ यहीँ हो – ड्राइभरले भन्यो ।
बाटोको छेउमा आएर ट्याक्सी रोकियो । मैले गाडीको भित्रबाट चारै तिर हेरेँ । मेरो अगाडि त्यो दृश्य आयो – दुर्इवटा हरियो कोपोलाहरूको घर अनि असंख्य देखिने परेवाहरूको बथान । नजिकै आएर हेर्दा मैले त्यो आँगन परेवाहरूले भरिएको पाएँ । ति परेवाहरू मानिसहरूले छरेका अन्नका दनाहरू टिपिरहेका थिए ।

कुनै समयमा यो ठाउँलाई “परेवाहरूको चिहान” भनेर सम्बोधन गरिन्थ्यो – ड्राइभरले भन्यो । यो ठाउँ सहरमा बस्ने एउटा प्रख्यात धार्मिक मानिसको स्थल हो ।
धेरै पहिला त्यो कुनामा रहेको भवन उसको पूजाकोठा हुने गर्थ्यो ।

त्यो भवनमा धेरै मानिसहरू पालो पालो गरेर आउने जाने गरिरहेका थिए ।

– दैनिक सयौँ मानिसहरू धार्मिक यात्रामा जाने गर्छन – ड्राइभरले निरन्तर रूपमा संवाद अगाडि बढायो । यहाँ मानिसहरू मृतहरूका लागि पुजा गर्छन् , बिरामीहरू निको हुन भनेर दुवा गर्छन् , बाँझो दाम्पत्य जीवनमा शिशु लाभको लागि पुजा गर्छन् । उनीहरूले इमामलाई आशीष दिन लगाउँछन् र कुरान पढे्र आमन्त्रण गर्न पनि लगाउँछन् । उनीहरू आँगनमा हिँड्दै बिउहरू छर्दै धार्मिक मानिसहरूको चिहानतर्फ यात्रा गर्छन् ।

मैले मेरा आँखाहरू परेवाहरूकालागि आकाश तर्फ केन्द्रित गर्दै ड्राइभरको कुरा इमान्दारीपूर्वक सुनिरहेको थिएँ । ति परेवाहरू हुबहु मेरो बुवाले एल्बममा उतारे जस्तै देखिन्थे : निलो- खैरो, सेतो र कालो । एकअर्का भन्दा निकै कोमल अनि नरम, मानौ कुनै अर्थपूर्ण हेराइले हेरेजस्तो ।

प्रिय अतिथि, म गाडीमै हुन्छु – ड्राइभरले केही समय पछाडी गाडी भित्र आउन तयारी गर्दै भन्यो ।

– मलाई यदि शरद ऋतुको हावाको एलर्जी नभएको भए म तपाईँलाई गाडीमै लिएर जान्थेँ तर, अफसाेस मलाई बाहिर धेरै बस्दा छिंक आउँछ ।

ऊ नाक फुक्दै गाडीतर्फ गयो । म बिउ टिपिरहेका परेवाहरूको नजिक आएँ । उनीहरू भुइमा छरिएका केही
अन्नका दानाहरूका लागि झगडा गरिरहेका थिए । त्यो अवस्था, मानिसहरू बीचको होडबाजीजस्तो लागिरहेको थियो, जहाँ दुर्बल पक्षहरू किनारा लाग्ने गर्छन् , भाग्यपनि बलियाहरूको पक्षमा भए जस्तो ।

त्यो धर्मीक स्थलको एक छेउमा एकजना दुब्ली वृद्ध महिला अन्न बेचिरहेकी थिइन । मैले उनलाई सुरुमा देखिन । मानिसहरू ति महिलाबाट सेलोफेनको झोलामा अन्न किनिरहेका थिए । मैले पनि त्यो देखेपछि केही अन्न किनेँ । मलाई आँगनमा अन्न छरेको देखेर परेवाहरूले घेरे । आकाशमा उडिरहेका परेवाहरू पनि ओर्लिए र बथानमा मिसिए । केही बेरमै म अनगिन्ती परेवाहरूको माझमा थिएँ । केही परेवाहरू डर नमानि मेरो अन्न पनि टिपिरहेका थिए, अनि मेरो हातबाट पनि केही परेवाहरू जुत्ता र जमिनको घर्षणले सानो आवाज आइरहेको हुँदा मेरो जुत्तामा पनि चडिरहेका थिए ।

केही बेरमै मेरो हातको झोला रित्तियो । म गलेर बसेँ । मेरो पछाडी चिहान थियो । एउटा पर्खालले धार्मिक स्थल र चिहान अलग गरेको थियो र त्यो चिहान ईँटाको पर्खालको बीचमा रहेको घेरिएको सानो झ्यालबाट देखिन्थ्यो । मलाई लाग्छ त्यस्को छेउमा मस्जिद थियो, किनभने तामाको अर्धचन्द्राकार जूनको आकृति भएको गुम्बज पूर्वतिर फर्किएको थियो ।

बेन्चमा बसेर परेवाहरू हेर्दै मैले मेरो क्यामेरा निकाले र कैयौं पटक उनीहरूको तस्बिर खिचेँ । त्यसपछि, मेरो ब्रीफकेस खोलेर बुवाको एल्बम बाहिर निकालेँ । एल्बममा देखाइएका परेवाहरूसँग मैले मेरो वरिपरि रहेका परेवाहरूको तुलना गरेँ । मैले तस्बिरको तल लेखिएको नोट र मिति सर्सर्ति हेरेँ । प्रत्येक परेवाको तस्बिरको तल नोट अनि मिति लेखिएको थियो । उदाहरणको लागि खैरो रंगको परेवाको छेउमा (०४/०६/१९९५) लेखिएको थियो; (मेरो प्रिय नानी आज कक्षा १ मा गएको दिन) । तल मिति सहित सेतो परेवाको तस्बिर थियो (०२/११/२००१) र लेखिएको थियो (हिजो मैले झ्यालबाट स्वर्ग नियालेँ । मलाई लागिरहेको थियो कि म तिमीलाई हेरिरहेको थिए, स्नो व्हाइट) । ति परेवाहरूको तस्बिर मध्ये एउटा मोटो कालो र सेतो परेवाले मेरो ध्यान आकर्षण गर्‍यो । बुवाले (०७/०६/२००६) लेख्नुभएको थियो र तस्बिरको तल लेखिएको थियो ( आज मैले स्टोरबाट चकलेट किनेँ, चकलेटको प्याकेटमा तिमीजस्तै परेवाको तस्बिर थियो, भुक्कु) ।

ड्राइभरले भनेको त्यो धार्मिक बौद्धिक व्यक्तिको पूजाकोठाको अगाडि कोही नहुँदा, म उठेँ अनि त्यहाँ गएँ । भित्र, टाउकोमा पगरी लगाएका र सेतो दाह्री भएका इमाम बसिरहेका थिए । कुरान र मालाहरू निलो मखमलले छापिएको टेबुलमा उनको अगाडि राखिएका थिए ।

“आउनुस् सर” – इमामले मलाई न्यानो स्वागत गर्दै भने ।

म तपाईँबाट मेरो बुवाको आत्माको निम्ति कुरान वाचन गराउन चाहन्छु – मैले इमामको कौतुहल्ता देखेपछि भनेँ ।

इमामले कुरान वाचन सुरु गरे । मैले उनलाई सुन्दै आफ्नो बुवालाई सम्झिएँ । मैले मेरो बुवाको नर्थवेस्टर्न मेमोरियल हस्पिटल सिकागोको ओन्कोलजी डिपार्टमेन्टका आखरि दिनहरू मेरो दिमागमा केलाएँ । त्यतिबेला म प्राय मेरो बुवाको नजिक बस्थेँ । मेरो बुवा ब्रेन क्यान्सरले गर्दा जीवनको आन्तिम दिनहरू अस्पतालमा बिताइ रहनुभएको थियो । क्यान्सरले गर्दा बुवाका कपालहरू झरीसकेका थिए । बुवा दुब्लो देखिनु हुन्थ्यो र आँखाहरू गडेका देखिन्थ्ये । उहाँ सधैं मेरो हात समाएर पल्टिनु हुन्थ्यो । जब म उहाँलाई चमचाले पानी अथवा सुप खुवाउथेँ उहाँ ओठ चलाउँदै आँखा झिम्क्याउनु हुन्थ्यो । उहाँ जहिले पनि केही बोल्न खोज्नु हुन्थ्यो तर उहाँ बोल्न सक्नु हुन्नथियो, केवल उहाँले सास फेरेको आवाज मात्र बाहिर आउथ्यो ।

एकदिन उहाँको अवस्था बिग्रियो । म उहाँबाट टाढा गएको थिइन, त्यसैले मैले आफ्नो ध्यान भुलाउन भित्तामा राखिएको टिभीको रिमोट उठाएर च्यानलहरू बदल्न थालेँ । एउटा विन्दुमा पुगेपछि बुवाले सानो स्वरमा सास फेर्दै आफ्नो दाहिने हात उठाउँदै कराउन खोजेजस्तो गर्नुभयो । टीभीले परेवाहरू देखाइरहेको थियो । पहिला मलाई बुवाले च्यानल बदल्नको लागि चिच्याउन खोज्नु भएको जस्तो लाग्यो । जब मैले च्यानल बदलेँ उहाँ नर्भस हुनुभयो र उहाँका हातहरू थरथराउन थाले ।

– परेवाहरू देखाएको च्यानल फेरी लगाउ – आमाले बुवाको नजिक गएर उहाँलाई शान्त पार्न खोज्दै भन्नुभयो ।

– त्यो टिभी च्यानल लगाएपछि बुवा तुरुन्तै शान्त हुनुभयो । तर, बुवाका हातहरू अझै थरथराई रहेका थिए र उहाँको कामिरहेको चिउँडो आमाले नसमाउनु भएको भए झुन्डिएको जस्तो देखिन्थ्यो होला ।

– रमादान, के तिमीलाई तिम्रो परेवाहरूको याद आइरहेको छ ? आमाले बुवाको चिउँडो समाउदै उहाँको दिमाग पढ्न खोजेजस्तै गरेर सोध्नुभयो ।

मेरा बुवाका आँखाहरू रसाए, उहाँले केही भन्न खोजेजस्तो गर्नुभयो । तर, उहाँको सास मात्र फुल्यो; त्यो भन्दा बढी केही गर्न सक्नु भएन ।

-मलाई लाग्छ तिम्रो बुवालाई परेवाहरूको याद आइरहेको छ । आमाले मलाई हेर्दै भन्नुभयो । मार्गिलान, जहाँ हामी जन्मिएका थियौं त्यहाँ “परेवाहरूको चिहान” भन्ने ठाउँ थियो । तिम्रो बुवाको बाल्यकाल त्यही बित्यो । उहाँको युवा अवस्था पनि । त्यहाँ अनगिन्ती परेवाहरू हुन्थे । तिम्रो बुवालाई परेवाहरू प्यारो लाग्दथे र उहाँ तिनीहरूसँग समय बिताउनु हुन्थ्यो । उहाँले मलाई पनि त्यहाँ धेरै पटक लिएर जानुभयो । हामी त्यहाँ जाँदा परेवाहरूलाई अन्न छरेर खुवाउथ्यौं अनि घण्टौसम्म सपना बुनेर बस्थ्यौँ ।
मेरो बुवा शान्त भएर मेरी आमालाई सुन्दै पल्टिरहनुभएको थियो । केही क्षण आमाको मुखमा हेर्नुहुन्थ्यो अनि केही क्षण टिभीमा भएका परेवाहरूलाई पनि । आमालाई सुन्दै केही बुझेजस्तो गर्नुहुन्थ्यो, सायद त्यसैले नमज्जाले रुनुहुन्थ्यो र ओछयानको कुना समातेर उठ्न खोज्नु हुन्थ्यो ।

कुरान वाचन गरिसकेपछि इमामले बिन्ती गर्दै हात खोले ।
मैले पनि उनले गरेजस्तै गरेँ ।
– बिन्ती बिसाउनु अथवा माग्नुमा केही गल्त छैन । – -इमामले मलाई हेर्दै भने ।
– छोरा तिमी विदेशीजस्तो देखिन्छौ ।

– म संयुक्क्त राज्यबाट आएको हुँ । मैले आफ्नो परिचय दिदै भनेँ ।
-तर म उज्बेक हुँ । मेरा अभिभावकहरू उज्बेकिस्तानमा जन्मिनुभएको हो । उहाँहरू मार्गिलानमा केही समय बस्नुभयो र “पुर्णनिर्माण वर्ष” को बेला बसाइ सर्नुभयो ।

-स्वतन्त्रताभन्दा पहिले नै जानु भएको हो, होइन ? –
इमामले सोधे ।

आकाश कालो थियो अनि बादलहरू डुलिरहेका थिए । पूजाकोठाअगाडि रहेको प्लेनको रुखबाट पहेँला पातहरू हावाको झोकाले गर्दा भुइमा झरिरहेका थिए । मैले सिकागोमा म सानो हुँदा पातहरू टेकेको सम्झिएँ । मेरो बुवाले भन्नुहुन्थ्यो उहाँहरू अमेरिकामा बसाइ सर्दा म जन्मिएको थिइन । अनाथालयमा हुर्किनु भएको मेरो बुवालाई मप्रति गहिरो स्नेह थियो । प्रत्येक सप्ताहन्तमा हामी “सिकागो बुल्स” टिमको बास्केटबल हेर्न जान्थ्यौं नत्र प्राकृतिक संग्रहालयमा घुम्थ्यौं । हामी सिनेमा हेर्न पनि धेरै जान्थ्यौं ।
राति हुँदा म कथा कुथुङरी सुन्दै गहिरो निद्रामा हराउथेँ ।
फुर्सदको समयमा बुवाले मलाई आफ्नो कोठामा बोलाउनु हुन्थ्यो र उज्बेक सिकाउनुको साथै चेस खेल्न पनि सिकाउनु हुन्थ्यो । त्यो बेला म उहाँको जिंदादिल स्वभावले प्राभावित थिएँ । त्यस माथि उहाँको मजाक गर्नै पनि बानी थियो ।

ठूलोभइसक्दा पनि मैले बुवामा आम मानिसमा जस्तो वैराग्य, तिर्सना अथवा उदासीनता देखिन । तर यो कुरा साँचो हो कि जब हामी “सिकागो बुल्स” क्लबको खेल हेरेर हिँड्दै घर फर्कन्थ्यौ अनि गर्मी याममा बरन्डामा बसेर चिया पिउथ्यौ, त्यतिखेर उहाँको मन एक हुल चराहरू देखेर हराउथ्यो । त्यो शून्यता कति चाँडै देखिन्थ्यो र उहाँ चुटकिला र चाखलाग्दो कथा भन्दा भन्दै रोकिनु हुन्थ्यो;
मानौ उहाँको जिब्रो हराएजस्तो । उहाँको आत्मामा त्यो अचानकको परिवर्तन कैयौं दिन सम्म रहिरहन्थ्यो । कहिलेकाहीँ म मेरो बुवालाई झ्याल फराकिलो गरेर खोलिरहेको देख्थ्येँ र उहाँको आँखामा एउटा धेरै टाढा हेरेजस्तो देखिने नजर हुन्थ्यो । त्यो बेला पनि चराहरू आकाशमा उडिरहेका हुन्थ्ये । मेरो बुवाले तिनीहरूको चहलपहल हेर्दै रोदन पनि सुन्नुहुन्थ्यो ।

मेरो बुवा हिराको व्यापार गर्नै कम्पनिमा काम गर्नुहुन्थ्यो । व्यस्त समय भएकोले उहाँ घरमा पनि काम गर्नुहुन्थ्यो ।
कहिलेकाहीँ म उहाँलाई ढोकाबाहिरबाट हेर्थे र उहाँले पसिना पुछदै काम गरेको देखेर उहाँ प्रति सहानुभूति पनि राख्थ्येँ । उहाँ धेरैबेर काम गर्नुहुन्थ्यो तर यसैबीच उहाँ ब्रेक लिनुहुन्थ्यो र मैले अहिले उहाँको हातमा राखेर चुउँडो समाएको एल्बममा लेख्नुहुन्थ्यो । मलाई महसुस भयो कि उहाँले परेवाहरूको तस्बिर त्यो बेला उतार्नु भएको थियो ।

बुवाको मृत्युपछि, मैले त्यो एल्बम हरेक रात पल्टाएँ । मेरो कोठामा बत्ती बलिरहने हुनाले आमा पनि अक्सर कोठा भित्र आउनुहुन्थ्यो र मसँगै एल्बम हेर्नुहुन्थ्यो । आमाको आँखाहरू रसाउथे । परेवाहरूको तस्बिरभन्दा एल्बममा लेखिएका नोट र मितिहरू हृदयविदारक थिए । म तिनीहरूलाई जति पढथ्येँ त्यति नै सम्झनामा बहन्थ्ये ।

– मलाई लाग्छ तिम्रो बुवा आफ्नो जन्मभूमि जान चाहनु हुन्छ – मेरी आमाले त्यो शोकग्रस्त अवस्थामा भन्नुभयो ।
– तिम्रो बुवा आफ्ना परेवाहरू हेर्न चाहनु हुन्छ ।

सिमसिमे पानी पर्न थाल्यो । यहाँको अक्टुबर पनि सिकागोको जस्तै बादलले ढाकेको र वर्षा हुने जस्तो छ । पानी पर्न थाले पछि धार्मिक स्थलमा आएका मानिसहरू छरिन थाले । ति मानिसहरूलाई गएको देखेर परेवाहरू उदास हुन थाले । उनीहरू एक अर्कालाई हेर्दै थिए मानौ केही नबुझेजस्तो । उनीहरू सोच मग्न भएर ति मानिसहरूको पछाडी हेरीरहेका थिए स्ले उनीहरूलाई अन्नका दानाहरू छरेका थिए । त्यतिबेला नै आकाश खुल्यो र म धार्मिक स्थलको पूर्व तिर पार्क गरेको गाडी तर्फ मलाई चिसो नलागोस भनेर गएँ । गाडी भित्र ड्राइभर निद्राको अवस्थामा थियो । मैले अचानक ढोका खोले पछि ऊ उठ्यो ।

– तपाईँ यहीँ हुनुहुन्थ्यो ? उसले आँखा मिचदै भन्यो ।

फर्किने बेलामा बाटोमा मुसलधारे पानी दर्किरहेको थियो । गाडीको विन्डशील्डले पनि पानीका थोपाहरू हटाउन सकिरहेको थिएन । पानी परेको देखेर मैले परेवाहरूको बारेमा चासो लिएर सोचेँ । मलाई लाग्यो उनीहरू पानीमा भिजे होलान । केही समय पछाडी मैले आफुलाई उनीहरूको लागि कुनै ठाउँ पक्कै छ होला भनेर सान्तोना दिएँ । मैले उनीहरूको बारेमा सोच्न छोड्न सकिन । परेवाहरूको त्यो बथानको लागि कुनै आश्रय दिने ठाउँ होला कि नहोला भनेर मेरो दिमागमा सोचहरू खेलिरहे ।

-के तपाईँले त्यहाँ केही बिर्सिनुभयो ? ड्राइभरले मैले गाडी पछाडी फर्काउनु भनेर आग्रह गरेपछि सोध्यो ।

म जब त्यो धार्मिक स्थलमा पुगेँ, म गाडीबाट छिटो बाहिर निस्किएँ । म त्यो आँगनमा गएँ जुन आँगन परेवाहरूको बस्ने ठाउँ थियो तर, त्यहाँ परेवाहरू थिएनन् । उनीहरू न घर्तीमा थिए, न त आकाशमा । मानौ उनीहरू कुनै छाप बिना हराइसकेका हुन् । म केही बेर वर्षामै उभिएँ । मलाई के गर्नै भनेर थाहा थिएन ।

– के तपाईँले केही बिर्सिनुभयो ?

पूजाकोठाको ढोका बन्द गदै गरेका इमामले पनि मलाई त्यही प्रश्न सोधे ।

– परेवाहरू कहाँ गए ? – मैले इमामतर्फ फर्किएर सोधेँ ।

इमामले केही नबुझे जसरी चारैतिर हेरे ।

– उनीहरू कही गएका छैनन् – इमामले शान्त स्वरमा भने ।
– छतमा हेर्नुस । उनीहरूको गुँड यहाँ छ ।

मैले छतमा हेरेँ । सुरुमा मैले आश्रय स्थल देखिन । केही बेरपछि मैले लामो, साँघुरो ठाउँ देखेँ । त्यो ठाउँ बन्द थियो र उज्यालो छिर्ने सानासाना प्वालहरू थिए । परेवाहरू भित्र थिए र झ्यालबाट टाउको बाहिर निकालेर पानी परेको हेरिरहेका थिए ।

– के उनीहरू सबै त्यहाँ अटाउँछन् ? – मैले स्पष्टीकरणको लागि इमामलाई सोधेँ, मेरो परेवाहरूप्रतिको चासो हराउदै थियो ।

– अवश्य अटाउँछन् । – इमामले वर्षाले भिजेको उनको अनुहार रुमालले पुछदै भने । – उनीहरू त्यहाँ वर्षौंदेखि परिवार जस्तै गरेर बसिरहेका छन् ।

– जब म होटल पुगेँ मेरा लुगाहरू पुरै भिजेका थिए । मलाई मूल ढोकाबाट भित्र छिरेको देखेर एकजना कर्मचारीले तौलिया दिए । तौलियाले पुछदै मैले होटलको म्यानेजरलाई अमेरिका फोन गर्न लगाएँ । उनले मैले भनेको फोन नम्बर तुरुन्तै लगाए र मेरी आमासँग जोडिदिए ।

– आमा, – मैले भने; जब मेरी आमाको परिचित आवाज फोनको रिसिभरबाट सुनियो । “मैले मेरो बुवाको परेवाहरू गएर हेरेँ । तिनीहरू एल्बममा उतारिएका जस्तै छन्” ।

– आमाले केही भन्न खोजिरहनु भएको थियो तर, उहाँको स्वर निस्किरहेको थिएन । फोनको रिसिभरबाट उहाँले रोएको आवाज मात्रै आइरहेको थियो ।

नोट:

* इमाम : मुस्लिम धर्मगुरु 

* कुरान : मुस्लिमहरूको धार्मिक ग्रन्थ 

* पूर्णनिर्माण वर्ष : सोभियत संघको सन् १९८८देखि १९९०सम्मका वर्षहरू

कथा अनुवादको बारेमा :-

शेर्जोड आर्टिकोभको यो कथा उज्बेकबाट निगोरा देदामिरजाएभाले अंग्रेजीमा अनुवाद  गरेको हुन् । र, सुशान्त थापाले अंग्रेजीबाट नेपालीमा अनुवाद गरेको हुन् । 

कथाकारको बारेमा:-

(शेर्जोड आर्टिकोभ उज्बेकि कथाकार हुन् । उनको जन्म सन् १९८५ मा उज्बेकिस्तानको सहर मार्गिलानमा भएको हो । उनका रचनाहरू विश्वका २१ भाषाहरूमा अनुवाद भएर  विभिन्न देशबाट प्रकाशित छन् । स्पेन, इटाली, पोल्याण्ड, बंगलादेश, पाकिस्तान, चीन, भारत, अर्जेन्टिना, र अमेरिका लगायत विभिन्न देशका पत्रपत्रिका तथा अनलाइनमार्फत उनका रचनाहरू प्रकाशित छन् । उनी  सन् २०१९मा साहित्यिक प्रतिस्पर्धा My Pearl Regionमा गद्य तर्फका एक विजेता पनि हुन् । सन् २०२०मा उनको कथा सङ्ग्रह “The Autumn’s Symphony” उज्बेकिस्तानमा प्रकाशित भएको थियो जसमा २० वटा कथाहरू छन् ।)